Geen weldenkend mens zal tegen bestrijding van het antisemitisme zijn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de meeste politieke partijen in Amsterdam deze week het Joods Akkoord onderschreven. Het is immers onverdraaglijk dat in deze stad van tolerantie en vrijheid joodse medeburgers het gevoel hebben bedreigd te worden.
Veel van de in het Joods Akkoord genoemde afspraken en voornemens zijn dan ook toe te juichen. Toch schuilt er een adder onder het gras. Want wat is precies antisemitisme? In de tekst van het Joods Akkoord heet het: “de door de Europese Unie aangenomen definitie van antisemitisme”.
Dat is misleidend want de Europese Commissie heeft nimmer een antisemitisme-definitie aangenomen. In mei omarmde het Europees Parlement wel de “werkdefinitie” van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA). Deze werkdefinitie is door een aantal Europese landen (Groot-Brittannië, Duitsland en Oostenrijk) overgenomen, maar heeft geen juridische status.
Na vragen uit de Kamer liet de Nederlandse regering -bij monde van de ministers Asscher en Koenders- vorig jaar weten de IHRA-werkdefinitie niet wettelijk te verankeren omdat de huidige Nederlandse wetgeving genoeg ruimte biedt voor bestrijding van antisemitisme en andere vormen van discriminatie.
Dat was verstandig want de “werkdefinitie” is juridisch en politiek omstreden. Hij laat ruimte voor een inperking van de vrijheid van meningsuiting als het om kritiek op Israël gaat. Zo zou, volgens de werkdefinitie, iemand die het bestaan van Israël als “joodse staat” afwijst, als antisemitisch kunnen worden bestempeld. Antisemitisch zou ook zijn als aan Israël eisen worden gesteld, die niet ook aan andere landen worden gesteld. Dat betekent dat Israël pas bekritiseerd mag worden, als andere landen met vergelijkbaar gedrag eerder zijn aangesproken. De IHRA-definitie kan dusdanig geïnterpreteerd worden dat voorstanders van een Israël-boycot het label “antisemitisch” krijgen opgeplakt.
Pro-Israël organisaties als het CIDI en het Centraal Joods Overleg hebben de afgelopen tijd een stevige lobby gevoerd om de IHRA-definitie officieel aangenomen te krijgen in Nederland. Waarom eigenlijk? Is het een onontbeerlijk instrument om het antisemitisme effectief op straat en in scholen tegen te gaan? Nee, naar onze mening gaat het vooral om het stigmatiseren van democratisch en geweldloos verzet tegen het illegale beleid van de staat Israël. Onder het mom van ‘de strijd tegen het antisemitisme’ worden degenen die de bezettings- en annexatiepolitiek van de Israëlische regering aan de kaak stellen, in diskrediet gebracht als “antisemitisch”.
In het Joods Akkoord wordt de IHRA-definitie niet met name genoemd, maar wel gerefereerd aan de “werkdefinitie” uit 2005 van het, overigens niet langer bestaande, Europese Monitoring Center on Racism and Xenophobia. De bezwaren die gelden voor deze werkdefinitie zijn echter dezelfde als de, in veel opzichten, identieke IHRA-definitie. Het lijkt erop dat, onder het mom van strijd tegen antisemitisme, de controversiële en polariserende IHRA-definitie via een Amsterdamse achterdeur Nederland alsnog wordt binnengehaald.
Is dit geneuzel over woorden? Niet als degenen die ijveren voor het aannemen van de IHRA-definitie, je in publicaties en op sociale media nu al geregeld associëren met antisemitisme. Niet als je kritisch in het debat over Israël en Palestina staat, zoals The Rights Forum.
Het hanteren van een gepolitiseerde en “flexibele” definitie van antisemitisme in Amsterdam opent de deur voor verdere verharding van dat debat. Het gaat daarbij helaas vaak niet langer over de feiten, maar het wordt gekenmerkt door verdachtmakingen en karaktermoord.
Het is goed dat Amsterdam optreedt tegen antisemitisme en andere vormen van discriminatie. Goed ook om extra aandacht in het onderwijs aan de Shoah te besteden. Maar laat er dan ook open gesproken kunnen worden over de illegale bezetting van Palestijns gebied en over de onacceptabele manier waarop de Palestijnen worden behandeld.
7 maart 2018 (aangeboden aan Het Parool, niet geplaatst)
