Arab world

Israël, Syrië en de taal van het geweld

jankeulen Leave a comment

Stel dat Nederland, in korte tijd, Brussel en Berlijn bombardeerde, en er ook nog eens een schepje bovenop deed met bombardementen op Rome en Warschau?  En dat daarbij honderden doden zouden vallen, en grote verwoestingen aangericht?

Toch is dit de bizarre realiteit van het Midden-Oosten. Het kleine maar militair oppermachtige Israël, qua oppervlakte en inwonersaantal ongeveer de helft van wat Nederland voorstelt, voerde sinds oktober 2023 bombardementen uit op Beiroet, Damascus, Teheran en Sana’a. 

In Gaza is het Israelische leger sinds oktober 2023 bezig met een totale vernietigingsoorlog en genocide. Op de bezette Westelijke Jordaanoever voert het een agressieve kolonisatiepolitiek, met als verklaard einddoel annexatie en het voorkomen dat een Palestijnse staat ooit het licht zal zien.

Waar is Israël mee bezig?

Premier Netanyahu heeft het ontelbare keren gezegd: we gaan het Midden-Oosten drastisch veranderen. We’re changing the face of the Middle East. Netanyahu spreekt over de ‘wedergeboorte van Israël’. Udi Tenne, adviseur van de Israelische regering, zei in The Guardian: ‘Ben Gurion (de eerste premier van Israël) zorgde voor Israëls onafhankelijkheid, Netanyahu voor Israëls toekomst’.

De ongekende militaire escalatie, met een beroep op ‘het recht van zelfverdediging’, werd in gang gezet met de Hamas-aanval in Zuid-Israël op 7 oktober 2023. Maar het argument van zelfverdediging is de afgelopen twee jaar steeds ongeloofwaardiger geworden. Zo is in Gaza Hamas aanzienlijk verzwakt en zijn leiderschap grotendeels geëlimineerd. Maar de genocide gaat door. 

De aanval op Iran van 13 juni vond plaats terwijl er nota bene onderhandelingen plaatsvonden tussen Iran en de Verenigde Staten over het nucleaire dossier. Geen mens kan volhouden dat Israël op het punt stond aangevallen te worden door Iran en dat alle diplomatieke en juridische middelen waren uitgeput om de geschillen tussen beide landen op te lossen. Nee, Netanyahu handelde, zoals de Britse journalist David Hearst het omschreef, als maffiabaas, als een Al Capone: eerst schieten en na ons de zondvloed. Israël lijkt  geen andere taal te kennen dan die van het militaire offensief. En telkens komt het land ermee weg, ook als het internationale recht bij voortduring wordt geschonden.

Damascus met de nieuwe Syrische vlag, foto AFP

Nergens is dit meer zichtbaar dan in buurland Syrië. Israëls vijanden in Syrië werden in de loop van 2024 uitgeschakeld of sterk verzwakt. Het regime van president Bashar al-Assad, lang gezien als cruciaal onderdeel van ‘de as van het verzet’ tegen Israël, viel op 16 december 2024. Aan de eerder ook in Syrie actieve Libanese organisatie Hezbollah werden zware slagen toegebracht, onder andere door de moord op haar charismatische leider Sjeik Nasrallah. 

Toch begon Israël, direct na de val van Assad, met een ongekend militair offensief tegen het noordelijke buurland. Tussen december 2024 en het midden van 2025 voerde Israël welgeteld 987 luchtaanvallen en artilleriebeschietingen uit in Syrië. Vooral in het zuiden werden bases van het Syrische leger, wapenopslagplaatsen en luchtafweergeschut uitgeschakeld. Bij de bombardementen kwamen honderden burgers om het leven. Israël bezette de gedemilitariseerde zone langs de door haar bezette Golan en verbrak daarmee de facto de Syrisch-Israelische overeenkomst van 1974, waarbij een VN-observatiemacht toeziet op de destijds gesloten wapenstilstand. Bij de verlaten observatieposten van de Verenigde Naties wapperen nu, heel symbolisch voor de anti-VN houding van Israël en de instorting van het internationale rechtssysteem, de blauw-witte vlaggen met de Davidster. Het Israëlische leger richtte negen militaire posten in en begon dagelijks operaties uit te voeren in het gebied ten zuiden van Damascus.  

Israël rechtvaardigt haar militaire aanwezigheid in Syrië met de vrees voor een jihadistische dreiging. Ook zegt het religieuze en etnische minderheden in Syrië te willen beschermen. De regering wordt immers geleid door Ahmed al-Sharaa, een man die tot december 2024 internationaal beschouwd werd als terrorist en een Amerikaanse losprijs van tien miljoen dollar op zijn hoofd had staan. Al-Sharaa is de hoogste leider van Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), een partij die voortgekomen is uit al-Qaida en het Al-Nusra Front.

Voor Israël is en blijft president al-Sharaa een terrorist. Op sociale media wordt hij door de daar massaal aanwezige pro-Israelische trolls en apologeten steevast aangeduid met zijn vroegere jihadistische nom de guerre, Mohammad al-Jolani. De boodschap is duidelijk: deze bebaarde figuur is niet veranderd en niet te vertrouwen, zelfs al draagt hij nu een maatpak en een stropdas. De Israelische minister voor Diaspora, Amichai Chikli, noemde op sociale media al-Sharaa een ‘barbaarse moordenaar’ te noemen en de Syrische regering is, volgens hem, ‘een islamistisch-Nazi terreurregime.

De perverse ironie van de Israelische verbale, propagandistische, politieke en militaire agressie jegens de nieuwe machthebbers in Damascus, is dat deze nog geen schot hebben gelost tegen Israël. Vanuit het nieuwe Syrië, bevrijd na 54 jaar Assad-dictatuur, zijn geen drones of raketten afgeschoten richting Israël of verzetsgroepen zoals Hezbollah meer actief.

De zelfgekroonde interim-president al-Sharaa heeft, als nieuwe bewoner van het regeringspaleis in Damascus, een gematigde, verzoenende toon aangeslagen. Hij wordt omschreven als een pragmaticus en politieke kameleon. Niemand weet precies wie de echte al-Sharaa is en hoe het toekomstige Syrië dat hij voor ogen heeft eruit ziet. Zeker is dat hij zich opstelt als een verbindende leider en zijn gesprekspartners voor zich weet in te nemen: van president Trump, tot Europese diplomaten, vroegere jihadistische kameraden en rijke zakenlieden uit de Golf. Zeker is ook dat hij een helsmoeilijke taak heeft bij de opbouw van het Syrië van na de Assad-dictatuur. De overheid heeft niet de volledige controle over de veertien gouvernementen (provincies) van het land. In het noordoosten is de door de Verenigde Staten gesteunde SDF-militie oppermachtig en over het vraagstuk van Koerdische autonomie is nog geen overeenstemming bereikt.

Al-Sharaa kampt verder met het probleem dat zijn nationale leger, samengesteld uit een samenraapsel van vroegere milities, nog lang geen gedisciplineerde eenheid is. Bij sektarische onlusten, in maart aan Syrië’s westkust en in juli in de zuidelijke provincie Sweida, werden door regeringstroepen ernstige mensenrechtenschendingen en misdaden begaan tegen respectievelijk de Alawitische en  Druzische minderheden. 

De onrust in de zuidelijke provincie Sweida gaf Israël het voorwendsel militair in te grijpen, zogenaamd om de Druzische minderheid te beschermen. Druzen en Soennitische bedoeïenenstammen waren slaags geraakt na een op zich onbetekenend incident: een overval door bedoeïenen op een druzische groenteboer. Maar de gevechten lieten zien dat oude intracommunautaire spanningen, vaak aangewakkerd door Assad-getrouwe activisten, nooit ver onder de oppervlakte smeulen. Bij een gebrek aan een sterke overheid, die de veiligheid van minderheden garandeert en vertrouwd wordt door de hele bevolking, blijft het gevaar van etnisch of sektarisch geweld groot.

Wat dat betreft was de Israelische interventie -waarschijnlijk opzettelijk- contraproductief. Deze verzwakte immers de Syrische centrale regering. 

Regeringsgebouwen in Damascus werden gebombardeerd, waaronder het ministerie van Defensie en een locatie vlak bij het presidentieel paleis. De Israelische boodschap was duidelijk: er zijn rode lijnen voor het Syrische leger en wij schieten onze lokale bondgenoten, in dit geval aanhangers van de Druzische sjeik Hikmat al-Hajari, met grof geweld te hulp. De interventie maakte duidelijk dat Israël het liefst een gefragmenteerd, zwak Syrië aan zijn noordgrens ziet.

De meerderheid van de ongeveer 700.000 Syrische Druzen staat niet te wachten op Israelische bescherming, laat staan ‘vriendschap’. Historisch is de meerderheid van de Druzen in Syrië en Libanon het Arabisch nationalisme toegedaan. In 1925 was het een Druzische leider, Sultan al-Atrash, die de strijd tegen het Franse kolonialisme in Syrië leidde. 

Behalve Israël’s evidente pogingen de regering in Damascus te ondermijnen, speelt ook het aloude verlangen een rol om de kaart van de regio opnieuw te tekenen. Israël zou Libanon en Syrië het liefst opdelen in confessionele ministaten: een christelijk Libanon, een eigen staat voor de Druzen, voor de Alawieten etcetera. Israel als joodse staat zou in zo’n mozaïek van confessionele minilandjes een toonaangevende, leidende rol spelen. Verdeel en heers!

In 1983 werd in het Libanese Choufgebergte hard gevochten tussen christelijke milities enerzijds en Druzen en Palestijnen anderzijds. Israël kwam destijds zijn christelijke bondgenoten te hulp en vocht juist tegen de Libanese Druzen. Toen de burgeroorlog in Libanon afliep had Israël al zijn lokale bondgenoten en ‘vrienden’ verloren. Het anti-Israelisch sentiment onder alle bevolkingsgroepen in Libanon was sterk toegenomen en is tot op de dag van vandaag prevalent.

Het ongebreidelde militaire geweld heeft de afgelopen twee jaar Israël tal van overwinningen bezorgd. Het verreweg sterkste leger in de regio, gesteund door de Verenigde Staten, kon ongestraft zijn gang gaan. Onder Trump is de internationale orde danig verzwakt en Israël maakte daar gebruik van met zijn ongelimiteerde agressie tegen zijn buren in de regio. 

Het is twijfelachtig of op de lange termijn de door Israël behaalde militaire voordelen duurzaam en houdbaar zijn. Israeli’s, Syriërs, Libanezen en Palestijnen moeten in de toekomst verder met elkaar, als buren en als partners in hetzelfde, relatief kleine, geografische gebied. Als alleen de taal van dominantie en  geweld wordt gebruikt, ziet de toekomst er somber uit. 

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op Joop, 8 augustus 2025

‘We hadden vrienden kunnen zijn’

jankeulen 2 Comments

Het is een ongebruikelijke mix van biografie, autobiografie en politieke geschiedschrijving. ‘We could have been friends, my father and I,’ is de lange titel die Raja Shehadeh zijn relatief dunne boek heeft gegeven, dat in 2022 werd gepubliceerd: ‘We hadden vrienden kunnen zijn, mijn vader en ik. Een Palestijnse memoires.’

Ik houd van de boeken van Ghada Karmi, Yusif Sayig, Mahmoud Darwish en andere Palestijnse auteurs, omdat ze je binnenlaten in een wereld die nog maar kortgeleden bestond maar nu snel aan het verdwijnen is. Hun memoires beschrijven praktisch altijd een gefragmenteerd leven: vluchten uit de geboorteplaats, ballingschap, bezetting, oorlog en heimwee naar de onbereikbare geuren en kleuren van het verloren land.

Het mooie aan het genre is dat bij de beschrijving van de herinneringen grote gebeurtenissen gekleurd worden door het persoonlijk perspectief: relaties, familieverhoudingen (verbroken) liefdes, angsten en teleurstellingen, tekortkomingen, verlangens en het vermogen turbulente gebeurtenissen in een snel veranderende wereld een plaats te geven.

Bij Raja Shehadeh gaat het om de vader-zoon relatie.

Raja’s vader Aziz was een prominent Palestijns advocaat die in 1948 uit Jaffa moest vluchten toen de stad werd ingenomen door de joodse Haganah-militie. Aziz Shehadeh en familieleden waren bij de 75.000 Palestijnen die de stad ontvluchtten. Slechts 2.000 Palestijnen die niet weg konden of wilden bleven achter en werden door de jonge joodse staat geïnterneerd in een getto; de met prikkeldraad omgeven wijk Ajami.

Aziz Shehadeh was ervan overtuigd dat zijn vlucht van korte duur zou zijn. Volgens het VN-verdelingsplan van 1947 was Jaffa immers toegewezen aan de Arabische staat die naast de joodse staat in het Britse mandaatgebied Palestina zou verrijzen. Jaffa was tot de oorlog van 1948 het Arabische politieke en culturele centrum van Palestina. Aziz kon zich eenvoudigweg niet voorstellen dat het Arabische Jaffa zou ophouden te bestaan. Hij was ervan overtuigd dat het Arabisch Legioen uit Transportatie, het bedoeinenleger geleid door de Britse officier Sir John Glubb, dat in felle gevechten was verwikkeld met de joodse strijdkrachten, net zolang met de strijd door zou gaan totdat in ieder geval het Arabische deel van Palestina niet in handen van de joodse staat zou vallen.

Hij vergiste zich. Aziz Shehadeh zou nooit terugkeren naar zijn woonhuis en kantoor in Jaffa. Hij was in zekere zin een fortuinlijke vluchteling want zijn familie had een zomerhuis in Ramallah waar het gezin in kon trekken, maar de kwestie van de Palestijnse vluchtelingen liet hem niet los.  Evenmin liet de kwalijke rol van de koloniale Ingleezi -de Engelsen- bij de stichting van de staat Israël hem los. De Israëli’s erfden een repressieve wetgeving van de Britten die nu werd ingezet tegen de autochtone Palestijnse bevolking.

In mei 1948 vonden felle gevechten plaats om Jeruzalem waarbij het oostelijk deel van de stad veroverd werd door het Arabisch Legioen. Het westelijk deel werd Israëlisch. Na een staakt-het-vuren besloot de regering in Londen dat Glubb z’n bedoeïenen terug moest trekken naar het oosten. Het gevolg was dat het Israëlische leger de steden Lydda en Ramle kon ontvolken en innemen. En Jaffa was definitief verloren.

Twee jaar na deze tragische gebeurtenissen werd in Ramallah -inmiddels onder Jordaans bestuur- zoon Raja geboren. Ook Raja Shehadeh werd jurist en stichtte 1979 de mensenrechtenorganisatie Al Haq. Als journalist bezocht ik in de jaren tachtig en negentig regelmatig het kantoor van Al Haq in Ramallah, en ontmoette Raja en zijn collega’s die hun moedige werk onder de meest zware omstandigheden moesten uitvoeren. Inmiddels is Al Haq, samen met vijf andere Palestijnse NGO’s, door Israël tot een “terreurorganisatie” verklaard. Desondanks wordt het belangrijke werk zo goed en zo kwaad als het kan voortgezet.

De veelzijdige Raja ontpopt zich behalve als advocaat en mensenrechtenactivist ook als een getalenteerd literair schrijver. Zijn tiende boek ‘We could have been friends, my father and I’ beschrijft Raja’s ontdekking, tientallen jaren na de moord op zijn vader in 1985, hoe heldhaftig deze eigenlijk was: een onafhankelijke geest die het zwaar te verduren kreeg van de Britten, de Israëli’s, de Jordaniërs en zijn eigen landgenoten de Palestijnen. Achteraf blijkt dat hij toch vaak gelijk had.

Vader en zoon waren zeker geen vrienden. Raja voelde altijd een zekere afstand tussen hen, soms zelfs rivaliteit. Pas tientallen jaren na zijn dood overwint Raja zijn weerzin om zijn vaders nagelaten archief te gaan uitpluizen. En dan blijkt ‘hoeveel strijd hij heeft geleverd tijdens zijn leven’ en hoe diep zijn droefheid en boosheid was over wat hem en zijn mede-Palestijnen overkomt.

In 1953 wint Aziz een rechtszaak in Londen tegen de Barclays Bank. De Israëlische autoriteiten hadden in 1948 de banktegoeden van Palestijnse vluchtelingen bevroren. Palestijnen in Jordanië, Libanon en elders mochten hun geld niet opnemen. De jarenlange juridische strijd, die uiteindelijk in zijn voordeel wordt beslecht, is een mijlpaal in Aziz’ leven. Maar zijn succes wekt de achterdocht van de Jordaanse autoriteiten, die dan nog onder directe Britse controle staan. Aziz ontloopt een arrestatie in Jordanië door tijdelijk in ballingschap naar Italië en Libanon te gaan.

Aziz Shehadeh tijdens de rechtszitting in Jeruzalem na de moord op de Jordaanse koning Abdallah (1951)

Niet lang na terugkomst in Jordanië komt hij opnieuw in de problemen en wordt alsnog gearresteerd. In juli 1958 vindt in Irak een staatsgreep plaats waarbij koning Faisal, oom van koning Hoessein, wordt afgezet en vermoord. Hoessein is bang dat de onrust overslaat naar Jordanië en laat een groot aantal nationalistische leiders arresteren, waaronder Aziz Shehadeh. Raja’s beschrijving van zijn vaders’ gevangenschap, ver weg in de Jordaanse woestijn, is aangrijpend. Aziz stelt vast dat er niet meer vrijheid van meningsuiting is in de jonge staat Jordanië dan destijds in het Britse mandaatgebied Palestina. Als Palestijns vluchteling voelt hij zich rechteloos en besluit zich te concentreren op zijn familie en advocatenpraktijk.

Maar de Israëlische bezetting van de Westelijke Jordaanoever in 1967 maakt de politieke activist weer in Aziz weer wakker. Dat jaar dient hij, gesteund door 50 prominente Palestijnse leiders uit de Westoever, Jeruzalem en Gaza, een plan in bij de Israëlische autoriteiten. Basis is het oorspronkelijke verdelingsplan waarbij, naast Israël, een Palestijnse staat wordt gesticht met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. De PLO en Jordanië moeten niets van dit voorstel weten. De PLO bepleit op dat moment een ‘democratische, seculiere staat’ in heel Palestina. Yasser Arafat noemt Aziz’ voorstel ‘dwaas’.

Vader en zoon Shehadeh verschillen van mening. Raja verwijt zijn vader dat hij met dit voorstel komt terwijl ‘het Palestijnse volk bezig is met de gewapende strijd’. Vader Aziz gelooft echter niet in militaire oplossingen. Hij is ervan overtuigd dat vrede alleen kan worden bewerkstelligd als Israël en de Palestijnse staat elkaar erkennen en uiteindelijk ook samenwerken. Dat is in het belang van beide volkeren.

In 1985 wordt Aziz vermoord. De dader wordt nooit gepakt, het misdrijf blijft onopgelost. De Israëlische politie sloot het onderzoek 37 jaar geleden maar, zo blijkt uit het laatste hoofdstuk, een verzoek eind 2021 van Raja om het politierapport te mogen inzien wordt nog steeds niet ingewilligd.

Er zijn nog veel conversaties die Raja met zijn te vroeg overleden vader zou willen voeren. Raja concludeert dat meer dan een halve eeuw na de bezetting van de Westoever er 750.000 kolonisten wonen, in vijfhonderd nederzettingen. De tweestaten-oplossing is onmogelijk geworden, de enige alternatieven zijn: één staat of apartheid. Raja zou zijn vader willen vertellen dat Israëlische kinderen nu op school leren dat heel Groot Israël van hen is en dat de Palestijnen in het land geen rechten hebben.

‘Jij zegt dat Israël gewonnen heeft,’ zou zijn vader antwoorden. ‘Maar besef je niet dat alleen vrede tussen onze twee volken een echte overwinning zou betekenen?’

Dit artikel is geschreven voor de Nieuwsbrief Groningen-Jabalya, mei 2023

Voor informatie over mijn boek De oorlog van gisteren zie: https://oorlog.blog/

Algeria and Morocco on collision course

jankeulen Leave a comment

In recent months, North Africa has seen a crescendo of accusations, moves and measures that leave no doubt: Morocco and Algeria are on a collision course. The big question is whether the cold war in the Maghreb will end in an armed conflict. Both neighboring countries have engaged in an arms race and are armed to the teeth.

In August, Algeria broke off diplomatic relations with Morocco. A month later, Algerian airspace was closed to all Moroccan aviation and on November 1, the Europa-Maghreb gas pipeline, which transports Algerian gas through Moroccan territory to Spain, was closed.

The steps were taken after the Moroccan ambassador to the United Nations publicly expressed his support for “the right of self-determination for the heroic people of Kabylie” in July. Earlier, the Algerian authorities had accused Morocco of “sowing discord among the Algerian population” by supporting the MAK, the Mouvement pour l’autodétermination de la Kabylie.

Algiers was not amused (to say the least) when in July an international consortium of investigative journalists revealed in the Pegasus Papers that the Moroccan intelligence service, using Israel’s NSO software, had bugged thousands of Algerian politicians, activists, journalists, diplomats and army officers.

Issue of the Western Sahara is biggest bone of contention between Morocco and Algeria

The biggest bone of contention between Morocco and Algeria, however, is the issue of Western Sahara, an immense desert area the size of the United Kingdom. Morocco has controlled about 85% of the territory of this former Spanish colony since the late 1970s. The Saharawi liberation movement, the Front Polisario, controls the remainder east of the Berm, the 2,700-kilometer-long “defensive wall” Morocco has erected to keep out the Saharawi independence fighters.

Since 1991, when Morocco and the Polisario Front agreed to a United Nations plan to hold a referendum and a ceasefire came into effect, the conflict has been more or less dormant. But that changed at the end of 2020 when the ceasefire, which had lasted for almost thirty years, was broken by the Moroccan army. 

The referendum envisaged in the UN plan whereby the Saharawi could exercise their right to self-determination was never held and Morocco established more and more facts on the ground in its “southern provinces”.

The final blow to a diplomatic solution to the conflict was inflicted in December 2020 by US President Donald Trump. In a tweet, he announced that the United States recognized Moroccan sovereignty over Western Sahara. In return, Morocco normalized its diplomatic relations with Israel and awarded a massive $1 billion arms deal to the US. The Americans were going to supply drones and other high-quality military equipment to Morocco.

The Trump deal marked a major diplomatic victory for Morocco. No significant country had so far recognized Moroccan sovereignty over Western Sahara. After all, according to international law, the area still had to be decolonized and the local Saharawi population had to be given a chance to determine its own future.

That, much to Rabat’s anger, also remained the view of European countries and sparked a series of conflicts with Spain, Germany and the EU in 2021. The stance of Morocco’s European allies, who continued to look at the issue of Western Sahara through the prism of international law and did not align themselves with Trump’s recognition of the “Moroccan Sahara”, was seen in Rabat as an insult. “It was like a wedding where none of the friends and acquaintances showed up,” said an observer.

While Trump’s move was criticized by quite a few Democrats and Republicans alike, his recognition of the “Moroccan” Sahara was not reversed after he left the presidency. The Biden administration did not want to jeopardize its relations with either Israel or Morocco.

These relations were apparently more important than the letter of international law and the Saharawi’s right to self-determination. 

In addition, a withdrawal of the recognition of the Sahara as Moroccan could open the door to the cancellation of other questionable Trump decisions, such as his recognition of the Israeli sovereignty over the occupied Golan and East Jerusalem. 

The formal ties between Morocco and Israel forged by the Trump administration had a number of far-reaching implications, not least for relations between Morocco

and Algeria.

First, it strengthened Morocco’s international diplomatic position, which could now rely on the influential pro-Israel lobby, especially in the United States. The assertive, almost aggressive attitude towards Europe seems to have everything to do with the Moroccan self-awareness supported by the Israel lobby.

Second, and more importantly, the Trump deal launched Israel as a heavyweight player on the North African chessboard, both politically and militarily. The ever-closer cooperation between the Israeli and Moroccan intelligence services is also seen as threatening by Algeria. Israeli Foreign Minister Yair Lapid added fuel to the fire on his first official visit to Morocco this year by strongly criticizing Algeria. According to Lapid, Algeria is dangerously close to Israel’s nemesis Iran. For the Algerians, enough was enough: it was unheard of for an Israeli minister to criticize them from their Arab neighbor Morocco.

The Israeli factor has heightened distrust between Algeria and Morocco and disturbed the precarious status-quo in Algerian-Moroccan relations of recent decades. Those relations have been problematic since Algerian independence in 1962. The neighboring countries fought a short border war in 1963. Moroccan troops invaded Algeria during the “sand war” and attempted to capture parts of Algeria’s western provinces of Bechar and Tindouf.

In the end, the attempt to take a part of “historic Morocco” by force turned out to be a huge political and military blunder. Arab countries and Cuba came to the aid of Algeria and the Algerian population condemned the Moroccan aggression. Morocco’s traditional allies France and the United States also had little understanding for the expansionist adventure of the then young King Hassan II.

This military adventure of Morocco was ultimately based on the same irredentist delusion of Greater Morocco, which would lead to the conflict over the Spanish Sahara in the 1970s. Nationalist leaders such as Allal al-Fassi were not satisfied with the territory of the Kingdom of Morocco as it emerged in 1956 after independence from France. Fassi included the Spanish Sahara, parts of Algeria, Mauritania and Mali in his Greater Morocco.

According to independent historians, it is a myth that the Western Sahara was once part of the sultanate of Morocco. In 1975, the International Court of Justice found that while a number of tribes in the area had historical ties to Morocco, there were no ties of territorial sovereignty between Western Sahara and Morocco.

Mauritania gained independence in 1960, but it was only recognized by Morocco nine years later. Since then, there have been ups and downs in Moroccan Mauritanian relations, not least because Nouakchott recognizes the Sahrawi Arab Democratic Republic, proclaimed by the Front Polisario.

Almost sixty years after the ‘sand war’, it can be concluded that things have never really worked out between Morocco and Algeria. Although there were periods of relative relaxation and even a friendship treaty was signed in 1969, mutual mistrust persisted, and neighbor disputes continued to flare up. The Algerian-Moroccan border has been closed since 1994 and the government-controlled media of both countries never tire of taunting the regime on the other side of the border.

The tension in the North African region has meanwhile led to an increasingly intense arms race. In addition to the United States, Israel and France, Morocco has also placed large military orders in Turkey, including drones. Algeria is a major buyer of Russian, Chinese and German weaponry. It is expected that the strategic marriage of convenience between Morocco and Israel will prompt Algeria to further increase military cooperation with the Russian Federation.

If it really comes to war, it will mostly produce losers. War would further strain the perspectives of young people in the Maghreb and lead to further emigration and brain drain. Already, the geopolitical tension is a pretext to curtail civil liberties, including freedom of expression and press freedom. For example, it is a taboo in the Moroccan media to report critically about the Sahara issue or about the royal family.  In Algeria, the Hirak movement, which aims to democratize the Algerian political system, is under heavy pressure.

An armed conflict would be catastrophic for the peoples of the region. Wars have ravaged the economies of Libya, Syria, Iraq and Yemen over the past decade. Morocco and Algeria could then be added to that infamous list of Arab countries.

https://www.getrevue.co/profile/jan_keulen?via=twitter-profile-webview

2015: mes op de keel van onafhankelijke journalistiek

jankeulen Leave a comment

De jaarwisseling is traditioneel aanleiding voor lijstjes. De donkerste dagen van het jaar zijn kennelijk geschikt om de balans op te maken. Van de beste oliebollenbakkers van het AD, de Top 2000 van Radio 2, tot de landen die in de ogen van the Economist er het beste van afbrachten in 2015.

Dat was Myanmar overigens. Vijf jaar geleden mochten media zelfs geen foto van Aung San Suu Kyi publiceren, maar in november 2015 won zij de verkiezingen met 77% van de stemmen. Er is dus licht in de duisternis. Heel soms.

violence-against-journalists

Dat geldt niet voor het geweld tegen journalisten. De Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) en andere persvrijheidsorganisaties publiceerden hun macabere lijstjes van journalisten die in 2015 werden gedood bij de uitoefening van hun beroep. De IFJ telde 109 journalisten die werden vermoord of die omkwamen bij gewelddadige incidenten die ze fotografeerden, filmden of anderszins versloegen. Volgens de IFJ, waar journalistenbonden uit de hele wereld bij zijn aangesloten, waren in 2015 Zuid-Amerika en het Midden-Oosten de gevaarlijkste regio’s met respectievelijk 27 en 25 gedode journalisten.

Andere organisaties publiceerden eveneens hun statistieken, die lichtjes van elkaar verschillen, maar uiteindelijk wel dezelfde trends bevestigen: 2015 was een bloedig jaar voor de journalistiek en met name het jihadistisch geweld van IS en aan al Qaeda verbonden groepen eisten een hoge tol.

Het Committee for the Protection of Journalists telde 69 journalisten en drie andere mediawerkers die vanwege hun beroep waren gedood; 25 gevallen van gedode journalisten waren nog in onderzoek. Reporters Without Borders heeft een ‘barometer’ die eind 2015 op 64 bevestigde gevallen van gedode journalisten stond, zes andere mediawerkers (bijvoorbeeld tolken, chauffeurs, fixers) en 18 bloggers en burgerjournalisten werden eveneens vermoord. De Death Watch van International Press Institute telde 98 bevestigde gevallen van moord, waarvan 39 journalisten die door extremistische moslimgroepen waren gedood.

De verschillen in de cijfers worden verklaard doordat de organisaties niet exact dezelfde criteria hebben, niet overal ter wereld even actief en aanwezig zijn (met uitzondering van de IFJ) en journalisten pas toegevoegd worden aan de treurige statistieken als onomstotelijk is vastgesteld dat ze inderdaad bij de uitoefening van hun beroep zijn overleden.

De bij de jaarwisseling gepubliceerde lijstjes zijn nog niet definitief. Volgens IPI is er gerede kans dat het dieptepunt van 2012, toen 133 journalisten vanwege hun werk werden gedood, ook in 2015 wordt gehaald of dat de eindbalans zelfs nog dramatischer wordt.

Het spreekt haast vanzelf dat de IFJ en andere organisaties eind december een beroep deden op regeringen overal ter wereld en op de VN om een einde te maken aan de straffeloosheid. De meeste moorden van journalisten in bijvoorbeeld de Filipijnen en Latijns-Amerika blijven onbestraft. Ook klonk de roep om nationale en internationale wet- en regelgeving toe te passen, die journalisten bescherming moeten bieden. Journalisten zijn burgers die gewoon hun werk doen en ze zijn wel een heel gemakkelijke prooi voor malafide lokale autoriteiten, drugsbaronnen en milities die meestal nog vrijuit gaan ook.

Wat ik de meest beangstigende ontwikkeling vind is de toename van gerichte aanvallen op (burger-) journalisten door organisaties die met al Qaeda verbonden zijn en door de Islamitische Staat-groep. Regimes die weinig op hebben met persvrijheid zijn niets nieuws. Lakse, corrupte bestuurders of criminelen die de pest hebben aan openbaarheid zijn sinds jaar en dag de vijanden van het vrije woord. Maar een jihad tegen de medewerkers van Charlie Hebdo of het gericht vermoorden van Syrische of Iraakse journalisten en media-activisten die de misdaden van IS aan de kaak stellen: dat is relatief nieuw, althans in de omvang van 2015.

Deze jihad belichaamt niet alleen een kolossaal, fysiek gevaar voor kritische journalisten, maar belemmert ook de vrije nieuwsgaring in grote delen van het Midden-Oosten. En dat heeft weer tot gevolg dat de publieke opinie, zowel de lokale en de internationale, minder goed geïnformeerd is.

Onafhankelijke journalistiek die simpelweg wil vertellen wat er gebeurt en waarom, wordt –vergeef mij de morbide metafoor- het mes op de keel gezet. Er is sprake van een fanatieke, ideologische stroming die trots is op het vermoorden van kritische geesten, die vijandig staat ten opzichte van journalistiek, absoluut in zijn eigen propaganda gelooft en op geen enkele manier andersdenkenden duldt.

In de confrontatie met deze stroming staan (burger-) journalisten in de voorste linies. Misschien nog wel meer dan de bommenwerpers van de coalitie. Want uiteindelijk is informatie essentieel en is het vooral een ideeën strijd die gewonnen moet worden.

IFJ CALLS FOR INTERNATIONAL PROTECTION FOR JOURNALISTS AFTER 109 KILLINGS IN 2015

05 January 2016

2015 has been another deadly year for journalists, with at least 109 journalists and media staff killed in targeted killings, bomb attacks and cross-fire incidents, according to the International Federation of Journalists (IFJ).

The IFJ 2015 List names the 109 journalists and media staff killed across 30 countries, together with 3 who died of accidental deaths. It marks a small drop from last year when 118 killings and 17 accidents were recorded.

This year, the killing of journalists in the Americas topped the toll, at 27 dead. For the second year in a row, the Middle East comes second, with 25 deaths. Asia Pacific comes third, with 21– a drop on last year due to the big fall in violence in Pakistan. Africa is in fourth place with 19 dead, followed by Europe with 16.

2015 was marked, in particular, by an increase in targeted terrorist attacks against journalists. French journalists paid a disproportionately high price when terrorists gunned down media workers at the French satirical magazineCharlie Hebdo in Paris. In the United States, the killing by a disgruntled ex-employee of two former colleagues at US TV WDBJ in Virginia took place in front of a global TV audience during a live transmission.

“I reiterate once again my call to UN Secretary General Ban Ki-moon and the heads of UN agencies to enforce international laws protecting journalists. The attacks in Paris shocked the world and put on the world stage the tragedy of the drip-drip slaughter of journalists worldwide, which are today the only professional group that pays so dearly for just doing the job,” said Jim Boumelha, IFJ President. “Sadly, there were scores of unreported killings and unless the journalist is a well-known by-lined correspondent the world barely notices. Journalism is put daily to the sword in many regions of the world, where extremists, drug lords and reckless warring factions continue murdering journalists with impunity.”

In the Middle East, the IFJ has recorded an escalation of violence targeting media professionals by extremists in Iraq and Yemen, where there was a spike in killings and kidnappings, mainly of local journalists covering their cities, communities and countries.

In Latin America, the killings are mostly at the hands of drug lords who operate across borders, particularly in Mexico, putting journalists who investigate drug trafficking in the region at greater risk.

In the Asia Pacific, the IFJ has witnessed a spiraling climate of hostility toward media workers in the Philippines that has seen 7 journalists killed across the country and makes Philippines the deadliest place in the region. The Federation is particularly concerned over the state of impunity that surrounds killings of media workers in the country.

The Federation, which will publish its 25th full report on journalists and media staff killed in January 2016, says the momentum in recent years to promote greater media protection must lead to genuine steps to curb violence on media professionals. The Federation is urging the UN to take concrete measures and a strong stand against impunity for crimes targeting journalists.

The Federation has also been one of the main initiators of the Council of Europe’s Online Platform for the promotion of journalism and the safety of journalists, which has now become one of the most trusted observatories to record violations of journalists’ rights across Europe, with a view to promoting their safety.

“The IFJ reports over the last 25 years have clearly shown that journalists and media staff have become easy targets because there is very little respect for national and international laws that are supposed to protect them,” added Anthony Bellanger, IFJ General Secretary. “The current levels of violence against media workers have served as a wake-up call. They have opened a small window of opportunity to take drastic action to enforce these legal provisions, which should not be missed.”

The statistics on journalists and media staff killed in 2015 are as follows

As of 31 December 2015, the IFJ has recorded the following cases of killings:

– Targeted, bomb attacks and cross-fire killings: 109

– Accidents and Natural Disasters Related Deaths : 3

– Total Number of Deaths: 112

Among countries with the highest numbers of media killings are:

France: 11

Iraq: 10

Yemen: 10

Mexico: 8

India: 7

Philippines: 7

Honduras: 6

South Soudan: 6

Syria: 5

 

 

 

 

 

 

 

 

Moroccan authorities persecute journalist Ali Lmrabet

jankeulen Leave a comment

Reporters Without Borders is appalled by the way the Moroccan authorities continue to persecute Ali Lmrabet, a satirical newspaper editor who wants to resume publishing newspapers in Morocco now that his ten-year ban on working as journalist has expired.

Ali Lmrabet, who has dual French and Moroccan nationality, is being denied the residence certificate he needs to get a new national ID card and to renew his passport, which expires on 24 June. Without these documents, he cannot move ahead with his declared intention to relaunch his newspapers.

A Reporters Without Borders “Information Hero” and winner of the Reporters Without Borders – Fondation de France Prize in 2003, Lmrabet used to edit Demain and Demain Magazine, publications that were banned in 2003.

Officially, he has been able to resume working as a journalist in Morocco since 11 April. He wasbanned from working for ten years after being convicted of libel.

But the authorities in the northern city of Tétouan have been refusing to give him a residence certificate since 20 April. In a statement issued on 5 May, quoting the interior minister, the Tétouan local administration said it had been established that Lmrabet does not live at the Tétouan address he gave, which is his father’s home.

The Tétouan 2nd district police station had nonetheless issued the certificate to Lmrabet on 22 April, only to demand it back the next day.

According to the information obtained by Reporters Without Borders, Lmrabet possesses all the documentation he needs to get a residence certificate. His address is indeed his father’s and it is the one that appears in his passport.

“We are perplexed by the series of bureaucratic obstacles that are being imposed on Ali Lmrabet,” Reporters Without Borders deputy programme director Virginie Dangles said.

“It is not clear why the Moroccan authorities are refusing to issue him this certificate. We urge them to provide him with the requested certificate so that he can renew his documents.”

Journalism blocked

The Moroccan Association for Human Rights (AMDH) – which is backing him and whose president testified on his behalf – has asked the Moroccan government to intercede at the national and local level but has not received an answer.

Lmrabet is convinced that the authorities are refusing him a residence certificate in order to prevent him from publishing again.

“I am going to become Morocco’s first undocumented Moroccan,” he told Reporters Without Borders. “I would like to think that, although this government does not like me, it cannot prevent me from having identity papers.”

His lawyer, Lahbib Mohamed Hajji, confirmed that Lmrabet’s papers had the same address as his fathers. Denying him a residence certificate is a violation of his right as a citizen, Hajji said.

Reporters Without Borders has repeatedly phoned and emailed the communication ministry in an attempt to get its version, but the ministry has not as yet responded.

Morocco is ranked 130th out of 180 countries in the 2015 Reporters Without Borders press freedom index.

See also: http://www.demainonline.com

Yemeni media freedom and human rights at risk

jankeulen Leave a comment

In May 2013 I took part in the celebration of World Press Freedom Day in Sana’a. More interesting than the speeches and panel discussions was the enthusiasm of participating Yemeni journalists. Yemen was witnessing a revolution. Though there were plenty political and social obstacles, practical difficulties and a lot of violence, many young journalists I met were determined to defendtheir important role ofing the public honestly and professionally.

Two years later Yemen’s’ political process has collapsed and fighting continues to rage across the country with Saudi airstrikes targeting Houthi forces. Yemen has become an extreme hostile place for journalists and human rights defenders. This year no celebration of World Press Freedom Day in Yemen. The Gulf Center for Human Rights published a special report on “Yemeni journalists and human rights defenders at risk during wartime, 2-5-2015” (http://www.gc4hr.org/report/view/36)

Saeed Thabet addressing Yemeni journalists

The Ministry of Information, which is now run by the Houthis, warned the media that it would take action against any media outlet that opposed their policies, and “that these measures may amount to the closure of any media outlet working to stir up unrest.” And that is exactly what happened. According to the Freedom Foundation for Media Freedom, Rights and Development (http://www.freedomfoundation-yemen.org/en/) the Houthis committed many severe violations and attacks against media since they took control of Sana’a on 21 September 2015. “Press freedom and freedom of expressions faced serious deterioration unprecedented since the start of political pluralism in the country in 1990,” noted the NGO. Only recently (in March 2015) the Houthis stormed several TV channels and blocked many news websites.

But not only the Houthis are violating media freedoms and human rights. Media outlets have strongly sided with either parts of the conflict. The report quotes several experts who point out that most media outlets have constant biases.

The Committee to Protect Journalists called on May 7 for the immediate release of Yemeni journalist Waheed al-Sufi, who has been held for more than a month by unidentified kidnappers. Al-Sufi is the editor-in-chief of the Yemeni weekly newspaper Al-Arabiya and its website, Al-Arabiya Online, according to news reports and his family.

Towards freedom in the Arab world, ten years on

jankeulen Leave a comment

The need for a special rapporteur

The Arab Human Development Report 2004 was published with as subtitle Towards Freedom in the Arab World. The report, published by UNDP, the Arab Fund for Economic and Social development and the Arab Gulf Programme for UN Development Organizations, concluded that freedoms, particularly those of opinion, expression and creativity, were under pressure in most Arab countries.

Journalists were repeatedly targeted for prosecution on the grounds of opinions they had expressed. Political activists and human rights defenders were attacked. There was censorship on literary and artistic works. It was not allowed to organize meetings and gatherings without explicit green light from the authorities.

The freedom to form associations was often violated by denying organisations permission to operate or by dissolving existing ones. Most restrictions had been directed against grassroots human rights organizations. The countries of the Gulf Cooperation Council GCC did and still do not allow the formation of political parties.

Ten years later (and an Arab spring later) the “freedom deficit” is still there. The deficit may even be bigger than 10 years ago.

Some people argue that lack of freedom; despotism is an inherent characteristic of the East and freedom a fundamental quality of the West. Some, like Geert Wilders and other right-wing-politicians in Europe, argue that Arabs or Muslims are not capable of being democrats and that there is a contradiction between Islam and Democracy. I think that the collective clamour for freedom and dignity during the Arab spring revolutions proved the opposite. Egyptians, Syrians, Palestinian, Tunisians, Moroccans, Yemeni’s, and Iraqi’s, people from the Gulf: millions and millions of Arabs called for freedom and dignity. Writers, poets, musicians and journalists in the Arab world yearn for freedom. Not only freedom in the sense of political or civil freedoms, but also the liberation from ignorance, fear, poverty, disease and hunger. Freedom in the narrow political sense and freedom in a more comprehensive form, defined as free from all factors that undermine human dignity, are –by the way- closely related. Good governance and political and civil liberties are very much linked, and without good governance the human dignity, the dignity of the individual, is compromised.

Disaster

Interestingly the Arab Human Development Report 2004 warned for a disaster scenario if the repressive situation in Arab countries would continue. The Report, written by Arab experts and intellectuals, warned for intensified societal conflict. “In the absence of peaceful and effective mechanisms to address injustice and achieve political alternation, some might be tempted to embrace violent protest, with the risk of internal disorder”, according to the Report.

Ten years later we do have bloody conflicts in large parts of the Arab world: in Libya, Egypt, Syria, Iraq and Yemen. It may be a simplification to blame the freedom deficit for all problems and conflicts in the region. But the lack of political and civil participation, the lack of accountability and the lack of fundamental freedoms have certainly contributed to the sorry state the Arab world is in now.

It is sad that a new term entered recently the vocabulary of Human Rights and Freedom of Expression defenders in the Middle East: ‘post Arab spring oppression’. Leaving aside countries in war like Libya, Syria, Iraq and Yemen, this oppression is maybe strongest felt in Egypt where the human rights situation is at its worst since more than 30 years. In the Gulf, especially Bahrain and the United Arab Emirates, freedom of expression is restricted, and human rights activists are frequently targeted. Activists have been imprisoned and in some cases stripped of citizenship.

The anti terror operations against ISIL served in some cases as a pretext to clamp down on political dissent, while the alliance with the US, the EU and other Western powers made it harder for these countries to criticize human right abuses of their Arab allies.

Special Rapporteur

One of the ideas I discussed earlier with Arab press freedom and human rights NGO’s, is the creation of the institution of an Independent Special Rapporteur on Freedom of Expression and Media Freedom in the Arab World. Similar institutions do exist in other parts of the world. There is for instance the OSCE-representative on Freedom of the Media in Europe. There is the Special Rapporteur on Freedom of Expression of the Organization of American States. (OAS) In Africa there is the African Commission on Human and Peoples’ Rights (ACHPR) Special Rapporteur on Freedom of Expression and Access to Information. And the UN-Special Rapporteur on Freedom of Opinion and Expression monitors developments in this field globally.

The question is: why not an Independent Special Rapporteur on Freedom of Expression and Media Freedom in the Arab World, using standardized agreed upon monitoring criteria? Most Arab governments are not keen to have such an institution. But it could be a very useful mechanism for independent human rights and press freedom groups. It could empower them in monitoring and denouncing violations. It could arm them against accusations that they are politicised or serving certain political interests.

I’m aware that the Arab Special Rapporteur on Freedom of Expression and Media Freedom still needs a lot of discussion; a lot of work and maybe this institution will remain unfeasible and unachievable in the coming years. But in the meantime Arab NGO’s could join forces by working on projects like the publishing of a joint annual report about the state of Freedom of Expression and Media Freedom in the Arab world.

(Summary of presentation during Workshop on Freedom of Opinion and Expression and Freedom of Association and Peaceful Assembly, 20-22 April 2015 European Union / League of Arab States, Brussels)